Ospa wietrzna, wiatrówka – sprawdź groźne mity o leczeniu

Ospa wietrzna (wiatrówka) jest częstą chorobą wysypkową wieku dziecięcego, która ma dość charakterystyczne objawy. Jest bardzo zakaźna, ale na ogół przebiega łagodnie. Istnieje kilka popularnych mitów o leczeniu ospy wietrznej, których stosowanie może powodować groźne powikłania. Jakie to mity?

Spis treści:

1. Wiatrówka – co to za choroba?
2. Ospa wietrzna w Polsce
3. Zakaźność ospy wietrznej
4. Objawy ospy wietrznej
5. Powikłania
6. Leczenie ospy wietrznej
7. Jak zapobiegać „wiatrówce”?
8. Z czym różnicować?

Dołącz do czytelników newslettera i odbierz bezpłatne Kompendium, które pomoże Ci zrozumieć, co właściwie mówi Twój wynik lipidogramu. I co z tym zrobić.

CHCĘ KOMPENDIUM

1. Co to jest ospa wietrzna i dlaczego jest wietrzna? 🙂

Ospa wietrzna jest powszechnie występującą chorobą, pojawiającą się głównie u dzieci do 10 rż.

Człon „wietrzna”, jak i jej potoczna nazwa, wiatrówka, nawiązuje do bardzo dużej zaraźliwości choroby.

Wirus przenosi się drogą kropelkową z ruchem powietrza nawet na kilkadziesiąt metrów, jakby roznosił go wiatr. Dlatego jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych na całym świecie.

A jak jest w Polsce?

2. Ospa wietrzna w Polsce

W naszym kraju wiatrówka występuje często, dodatkowo co kilka lat obserwujemy wzrost liczby przypadków choroby, związany z tzw. „epidemią wyrównawczą„.

Jest to sytuacja, w której po latach „chudych” dla wirusa, w których chorowało mniej osób, przychodzą lata „tłuste”, kiedy ma on większe pole do popisu, bo więcej osób jest wrażliwych na zachorowanie.

Podobnie, jak w przypadku szkarlatyny, media straszą nas „rekordową ilością zachorowań na ospę wietrzną”. Czy jest to uzasadnione? Straszenie – nie jest. Alarmowanie danymi – też nie do końca.

Wzrost zachorowań obserwowany od zeszłego, 2022 roku, jak w przypadku wielu chorób zakaźnych, wywołany jest sztucznie wyindukowanym przez pandemię, lockdown i naukę zdalną spadkiem zachorowań. Kiedy to nasze dzieci zamiast nabierać na te choroby odporności, siedząc w domu nabierały masy.

Danych epidemiologicznych nie powinniśmy w związku z tym w ogóle porównywać z latami 2020-21, ale wcześniejszymi. A w tym rankingu żadnych imponujących wzrostów nie ma. Chociaż mogą się w kolejnych latach pojawić, ale wtedy nie będzie to niczym zaskakującym, lecz po prostu kolejną epidemią wyrównawczą.

Więc spokojnie, nie panikujemy. Skupmy się lepiej na tym, co możemy zrobić, aby zabezpieczyć siebie i nasze dzieciaki – o czym w dalszej części artykułu.

3. Zaraźliwość ospy wietrznej

Winowajcy: wirus ospy wietrznej-półpaśca VZV

Źródło zakażenia: człowiek chory na ospę wietrzną lub rzadko półpaśca; drogą kropelkową, z prądami powietrza lub przez kontakt bezpośredni. zakaźność: 1-2 dni przed objawami do czasu przyschnięcia wszystkich zmian skórnych. Istnieje również możliwość zakażenia płodu przez chorą matkę.

Wiek chorych: można chorować w każdym wieku, ale większość zakażeń dotyczy dzieci do 14 rż.

Okres wylęgania (od wniknięcia wirusa do objawów): 10-21 dni. U osób z immunosupresją do 28 dni

Sezonowość: późna zima i wiosna

Szczepienie: 2 dawki szczepionki, która zawiera żywy, atenuowany wirus (szczep OKA).

Zakaźność: bardzo duża. Do 90% po kontakcie domowym, 12-33% po kontakcie szkolno-przedszkolnym

Trwała odporność: Na wiatrówkę choruje się raz, ale po przechorowaniu choroby wirus nie znika całkowicie z organizmu. Podobnie jak w trzydniówce, „chowa się” w komórkach zwojów nerwowych w formie latentnej (uśpionej).

Do jego reaktywacji i rozwoju objawów, ale już nie ospy wietrznej, tylko półpaśca, może dochodzić w stanach obniżenia odporności.

Sprawdź także: Szczepienie HPV dla dzieci, czyli szczepionką w raka

4. Ospa wietrzna – objawy

Ospa wietrzna: Gorączka

Po 10-21 dniach od wniknięcia wirusa do organizmu, rozpoczynają się objawy ogólne (w dowolnej konfiguracji):

• złe samopoczucie,
• bóle mięśni, stawów, głowy,
• luźniejsze stolce
• gorączka

Po 24-48 h tych objawów, zaczynają pojawiać się wykwity wysypkowe.

Ospa wietrzna: Wysypka

Pierwsze wykwity pojawiają się na owłosionej skórze głowy, twarzy i/lub tułowiu, następnie na kończynach.

Początkowo zmiany są plamisto-grudkowe, by następnie przekształcić się w typowe pęcherzyki na rumieniowym tle z przezroczystą zawartością, potem w krosty (z mętną zawartością), które z kolei przysychają w strupki.

Po strupkach pozostają przebarwienia, które z czasem znikają.

Blizny mogą pozostać np. po zdrapywaniu zmian, ich nadkażeniu bakteryjnym lub przy skłonności skóry do bliznowacenia.

Sprawdź również: Czy dieta Low carb / keto leczy niedoczynność tarczycy?

Kolejne dosiewy pęcherzyków możesz obserwować u dziecka przez ok. 3-4 dni, dorzutom tym może towarzyszyć wzrost temperatury. Wysypka jest zazwyczaj swędząca.

Ospa wietrzna: Objawy w jamie ustnej

Wykwity ospowe mogą pojawiać się na wszystkich błonach śluzowych.

Najczęściej możesz zauważyć bolesne pęcherzyki lub nadżerki w jamie ustnej i gardle. Niekiedy poprzedzają wysypkę.

Ich obecność na rogówce oka stanowi niebezpieczeństwo powstania blizny w tym miejscu.

Mogą się pojawiać też na bł. śluzowych narządów płciowych.

5. Powikłania ospy wietrznej

1. Zakażenia bakteryjne skóry i tkanki podskórnej – Najczęstsze powikłanie, o którym musisz pamiętać przy pielęgnacji skóry z ospą wietrzną! Wirus VZV wręcz rozkłada czerwony dywan dla paciorkowców i gronkowców, które chętnie umoszczą się w tkankach. Zakażenie może rozprzestrzeniać się miejscowo i ogólnie, wywołując np. martwicze zapalenie powięzi lub sepsę.
2. Wiatrówka jest chorobą, która może powodować powikłania neurologiczne, m.in.:
   • zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych i/lub mózgu
   • zapalenie móżdżku
   • zespół Guillaina – Barrego
3. Powikłania narządowe, to m.in. zapalenie płuc, wątroby, naczyniówki oka, małopłytkowość.

Sprawdź także: Objawy insulinooporności, które możesz znaleźć na swojej skórze

6. Leczenie ospy wietrznej

Zerknijmy teraz jakie mity narosły dookoła leczenia ospy wietrznej.

Gorączka

Mit nr 1: Na gorączkę przy ospie wietrznej można podać ibuprofen.

W ospie wietrznej temperaturę obniżaj tylko paracetamolem!

Wszelkie niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), do których należy również ibuprofen, zwiększają ryzyko ciężkich powikłań skórnych i tkanki podskórnej¹, więc lepiej unikać ich przy tej infekcji.

Nie wolno podawać również kwasu acetylosalicylowego i pochodnych, bo dodatkowo zwiększa ryzyko rozwoju zespołu Rey’a.

Wysypka w wiatrówce

Mit nr 2: Z ospą wietrzną nie można się kąpać.

Czy z ospą wietrzną można się kąpać?

Nie tylko można, ale nawet trzeba! 🙂

Jednym z podstawowych zagrożeń, którego musisz unikać przy tej chorobie, jest zapobieganie nadkażeniom bakteryjnym wykwitów skórnych.

Czy brak higieny, mydła i wody przez min. 7 dni pomaga w osiągnięciu tego celu?

Raczej nie 😉

W czym kąpać dziecko z ospą?

Codziennie wieczorem zafunduj dziecku krótką kąpiel lub delikatny prysznic z myciem całego ciała delikatnym mydłem (pamiętaj o włosach i skórze głowy, tam też chowa się wysypka!), po którym delikatnie osuszycie skórę miękkim ręcznikiem (bez tarcia).

Dodawanie do kąpieli nadmanganianu potasu nie jest konieczne, ale to nie błąd. Jeśli chcesz stosować tę metodę – rozpuść tabletki osobno w szklance i dopiero taki roztwór wlej do wanny aż uzyskasz jasnoróżową wodę.

Mit nr 3: Wysypkę trzeba smarować pudrem w płynie lub gencjaną. Im bardziej kolorowo, tym lepiej! 😉

Unikaj stosowania pudrów i fioletów.

Nie ma potrzeby ich stosowania. Nie przyspieszymy tym przysychania wykwitów, natomiast zakryją one skórę dookoła zmian, przez co możesz nie zauważyć rozwijającego się zakażenia, by w porę zareagować.

Ponadto skorupa z płynnego pudru + brak dostatecznej higieny = większe ryzyko nadkażenia. Zwłaszcza na owłosionej skórze głowy!

Zatem, co na ospę?

• Zmiany skórne dezynfekuj: 70% spirytusem lub oktenidyną
• Na silny świąd:
  • miejscowo możesz wypróbować żel zawierający dimetinden, popularny środek na ukąszenia owadów (krótko, maksymalnie na 10% powierzchni ciała) lub chłodzącą piankę na ospę
  • ogólnie: jeśli miejscowe metody zawiodły, a swędząca skóra doprowadza do szału i utrudnia sen, wtedy z pomocą mogą przyjść doustne leki przeciwhistaminowe I generacji. Wskazana będzie konsultacja z lekarzem.

Sprawdź również: Czy właściwie suplementujesz witaminę D u dziecka?

Ospa w jamie ustnej i na innych błonach śluzowych

Jeśli wykwity w jamie ustnej są bolesne i utrudniają jedzenie, można spryskać je np. aerozolem z chlorowodorkiem benzydaminy albo smarować przed posiłkiem żelem z lidokainą, takim jak na ząbkowanie.

W ok. narządów płciowych, poza wzmożoną higieną, zmiany dezynfekować możesz oktenidyną. Żel z lidokainą sprawdzi się również tutaj, jeśli zmiany są bolesne.

Ponadto doustnie stosowany paracetamol przyniesie ulgę.

Leczenie przyczynowe: acyklowir

Acyklowir jest lekiem przeciwwirusowym, który hamuje namnażanie się wirusa. Leczenie najlepiej rozpocząć w ciągu 24 h od pojawienia się wysypki, inaczej nie będzie wystarczająco skuteczne (bo wirus zdąży już utworzyć sporą armię), jednak każdy przypadek rozpatrujemy indywidualnie.

Jego stosowanie u nie chorujących przewlekle dzieci, z łagodnym przebiegiem ospy nie jest konieczne, chociaż udowodniono, że również w tej grupie wiekowej skraca czas trwania gorączki i nasilenie wysypki²,³. Chętniej stosujemy go np. u pacjentów z obniżoną odpornością, stosujących glikokortykosteroid i po 12 rż.

Nawrót gorączki przy ospie

7. Jak zapobiegać chorobie?

Przede wszystkim unikaj kontaktu z osobami w okresie zakaźnym. Wszelkie „ospa party” nie są dobrym pomysłem.

Weź pod uwagę, że choroba może dawać również ciężkie powikłania, a np. przy powikłaniu sepsą nawet prowadzić do zgonu.

Szczepionka na ospę wietrzną

Istnieje szczepionka przeciwko wirusowi VZV (Varilrix, Varivax), która chroni przed zachorowaniem 95% zaszczepionych, a przed ciężkim przebiegiem nawet do 100%.

Szczepienie zalecane jest po 12 mż. wszystkim dzieciom i dorosłym, którzy nie chorowali na ospę wietrzną lub półpaśca. Składa się z 2 dawek w odstępie min. 6 tygodni (optymalnie 3 miesięcy).

Szczepienie po kontakcie i immunoglobulina VZIG – profilaktyka poekspozycyjna

Jeśli Ty lub Twoje dziecko mieliście bliski kontakt z chorym z ospą wietrzną w okresie zakaźnym, to poekspozycyjne przyjęcie pierwszej dawki szczepionki do 72h od tego kontaktu zmniejsza ryzyko zachorowania i ciężkiego przebiegu o 90%.

Istnieje też opcja podania immunoglobuliny, czyli specyficznych przeciwciał niszczących wirusa VZV, która zalecana jest np. u nieodpornych kobiet ciężarnych, które miały kontakt z osobą zakaźną.

Sprawdź również: Egzotyczna podróż w ciąży. Czy to bezpieczne?

8. Różnicowanie – choroby podobne do wiatrówki

Wiatrówka jest chorobą o dość charakterystycznym obrazie, aczkolwiek niekiedy zmiany skórne mogą być podobne do:

• HFMD (tzw. „bostonka”), opryszczka, infekcje enterowirusowe, choroba Stevensa-Johnsona, uogólniony liszajec zakaźny, małpia ospa
• opryszczkowe zapalenie skóry, świerzb

Data wpisu: 23.05.2023 r.

Pamiętaj proszę, że artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Nie zastąpi osobistej konsultacji z zaufanym lekarzem. 

Bibliografia:

1. „Choroby zakaźne u dzieci” Red. naukowa: Carol J. Baker. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
2. „Atlas chorób zakaźnych dzieci” Irma Kacprzak-Bergman, Leszek Szenborn. Urban & Partner, Wrocław 2006
3. „Atlas wysypek u dzieci” Magdalena Okarska-Napierała, Mirosława Kuchciak-Brancewicz, Ernest Kuchar. Medical Tribune Polska 2022
4. „Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci” Zbigniew Rudkowski. PZWL 2001
5. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu pokarmowego. Pod redakcją Walerii Hryniewicz, Piotra Albrechta, Andrzeja Radzikowskiego. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków 2016
6. „Choroby skóry u dzieci” Pediatria po dyplomie. Monografia.